Waar zijn de herdenkingsdagen voor bedoeld?
Hoewel onze gedachten bij de tweede wereldoorlog direct naar de Joodse slachtoffers gaan, was het lang niet altijd de gewoonte om hen te herdenken. Na de bevrijding in 1945 werden de gevallen militairen en verzetshelden herdacht. Het werd aanvankelijk als ongepast beschouwd om de wond die bij de Joodse gemeenschap was ontstaan keer op keer open te halen. Pas sinds 1960 kwam hier verandering in en worden Joodse oorlogsslachtoffers bewust genoemd. In een nog later stadium kwamen daar ook de gevallen Roma en Sinti bij. Door de jaren heen is er veel discussie geweest over wie herdacht en genoemd zou moeten worden. Sinds een aantal jaren worden alle Nederlanders herdacht die zijn omgekomen in oorlogssituaties of bij vredesoperaties.

Het ontstaan van twee herdenkingsdagen
In de eerste maanden na de Tweede Wereldoorlog vonden er door heel het land herdenkingen plaats. Een eerst nationale herdenking was gepland op 31 augustus. De verjaardag van koningin Wilhelmina. Zij heeft dit geweigerd, vermoedelijk omdat zij haar verjaardag niet met een herdenking wilde associëren en verwees naar een andere datum. Deze andere datum werd 5 mei, de dag waarop de Duitsers zich gewonnen gaven. De eerste 5 mei na de oorlog was echter op een zondag. Dit was een rustdag en in die tijd ondenkbaar om als herdenkingsdag te gebruiken. De dodenherdenking werd daarom een dag eerder gepland, op 4 mei. Het was aanvankelijk de bedoeling dat op één dag de doden herdacht werden en daarna de bevrijding werd gevierd. Omdat het als ongepast werd beschouwd om op één dag te rouwen en te feesten is dit over twee dagen verspreid.

Herdenken in andere landen
Nederland is het enige land dat twee dagen uittrekt voor het herdenken van oorlogsslachtoffers en de bevrijding viert. In veel andere landen die tijdens de oorlog bezet werden, vindt de herdenking op dezelfde dag plaats als de bevrijding wordt gevierd. Niet alle landen herdenken hun gevallenen in mei, in veel landen gebeurt dit op 11 november. Zij gedenken vooral de Eerste Wereldoorlog. Ook in de Verenigde Staten wordt op deze dag stilgestaan bij gevallen oorlogsveteranen. In de loop der jaren heeft deze dag de naam ‘Wapenstilstandsdag’ gekregen.

Herdenken is een persoonlijk proces
Herdenken van overledenen en het vieren van vrijheid is een persoonlijk proces. Als moment van bezinning delen we de komende dagen drie blogs over de centrale thema’s bij deze herdenkingen: het delen van verhalen, stilte en vrijheid. We zijn benieuwd naar jullie ervaringen en gedachten bij deze ingrijpende periode in Nederland en nodigen je uit om je verhalen met ons te delen.

Bron: zestig jaar herrie voor twee minuten stilte – Uitgeverij Bert Bakker.