Marianne Vonkeman met icoon Moeder Gods van de tederheid.

De expositie Iconen, geschilderd door Marianne Vonkeman, is te zien vanaf 28 november tot half januari 2026, iedere donderdag en vrijdag van 10.30 tot 12.00 uur en op andere momenten waarop er activiteiten zijn in de Paaskerk of Zinn.

Op zondag 30 november (10.00 uur aanvang) gaat Marianne voor in een dienst in de Paaskerk, bij wijze van opening van de expositie.
Woensdag 14 januari 2026, 10.00 –11.30 uur, geeft zij een lezing in Zinn. Aanmelding is nodig, uiterlijk 10 januari, via rianbaan@hotmail.com.

‘Dit is niet persé mijn beste icoon’vertelt Marianne Vonkeman, terwijl
ze Moeder Gods van de tederheid laat zien, ‘maar wel die waardoor mijn
hele beleving van iconen veranderde.’
Haar interesse in iconen begon toen ze als theoloog zo’n veertig jaar geleden een orthodoxe Paasnachtdienst meemaakte, waar ze omringd werd door iconen. ‘Er werd mee rondgelopen, ze werden gekust… het was me volkomen onbekend.’
Icoon spreekt tot ons
Maar het triggerde haar. Ze volgde een cursus iconen schilderen, leerde de taal van de iconen, de regels rond het maken van een icoon en het ambacht. Het prepareren van het hout, het werken met eigeel, gips, gelatine. Dat je begint met gebed voordat je gaat schilderen. ‘Eigenlijk begin je met een gebed, waarin je je vijanden vergeeft’ legt Marianne uit, ‘anders mag je niet gaan schilderen. Maar wat ik vooral leerde is dat wij niet naar een icoon kijken, maar dat iconen naar ons kijken… Dat merkte ik zelf voor het eerst toen ik de Moeder Gods van de tederheid ging schilderen. Al schilderend werd ik me ervan bewust dat ik in haar ogen de ogen van mijn moeder herkende, toen ze mijn jongere broertje had verloren. Ik was zes toen dat gebeurde, had nooit kunnen rouwen, maar ik herkende die blik van een moeder en haar kind en kon toen het rouwproces toelaten. Dat is maar
één voorbeeld hoe een icoon tot me sprak, ik heb het vaker meegemaakt.’
Mediterend schilderen én kijken
Zouden ze tot ons allemaal spreken? ‘Dat weet ik niet. Je moet er wel voor openstaan. Echt even stilstaan bij een icoon. De blik in de ogen is soms ook apart. Dat is trouwens ook de bedoeling. Een icoon kent een bijzonder perspectief en het licht komt altijd van boven. Volgens theologen kijken ze met hemels licht naar ons. Iconen schílderen is een vorm van mediteren.
Iconen kíjken kun je ook meditatief doen. Openstaan voor het mysterie, ervaren hoe wijsheid van eeuwen tot ons spreekt door middel van iconen’. In principe worden iconen naar de traditie geschilderd, maar er is wel wat speelruimte. Je mag als schilder – ‘iconenschrijver’ is de officiële term – kleine aanpassingen maken, iets veranderenin de houding, een gebaar. Maar grotere afwijkingen betekent wel dat zo’n icoon dan alleen voor eigen gebruik is. Een icoon die exact volgens de traditie is gemaakt en ook is gewijd, mag in de liturgie worden gebruikt.
Ambachtelijk handwerk
Er zit veel werk in het maken van een icoon. Het hout bewerk je zelf en je schildert met pigmenten aangemaakt met eigeel. Met behulp van een sjabloon breng je de voorstelling over op het gips dat het hout bedekt. De schildering wordt van donker naar licht aangebracht. Je begint met goud als je dat gebruikt, dan de achtergrond, steeds lichtere kleuren, als laatste de handen, het gezicht, de tekst en de letters die een aanwijzing geven over de icoon. De figuren zijn een beetje verlengd en het perspectief is anders dan we gewend zijn, het verdwijnpunt ligt bij de toeschouwer.
Het blijft Marianne fascineren, de taal van iconen. Ze vertelt over haar afwegingen bij het schilderen van de Heersende Christus. Ze moest een theologische beslissing nemen: schilder ik Christus met of zonder littekens. Moest toen denken aan een zin uit een kerklied: Wonden geslagen als bronnen en schilderde op de plek van de littekens een stralenkransje…

Expositie
Het drieluik, dat is tijdens de expositie te zien in de lounge. Deze Deësis (voorbede) is samen met nog zo’n vijftien andere prachtige iconen te zien op de Kerst-expositie in Zinn, ruimte voor zingeving, achter de Paaskerk. Er is een korte uitleg aanwezig bij de diverse iconen en voor wie meer wil weten ligt er een map met uitgebreide informatie.

Wilt u zich nog meer verdiepen in de wereld van de iconen, ga dan naar de website van Marianne Vonkeman:  sporenvangod.nl/godsdiensten/iconen.
Als u nog een keer doorklikt naar Deësis, vindt u een prachtig ‘stripverhaal’ over het ontstaan van dit drieluik.Commissie

bron: Paaspartout, KunstZINNig | Deanne Lassche